Świadectwa czeladnicze i dyplomy mistrzowskie są nadawane na podstawie ustawy z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz.U. z 2015 r. poz. 1182 ze zm.). Kwalifikacje te są wydawane przez izby rzemieślnicze osobom, które z wynikiem pozytywnym złożyły stosowne egzaminy (opisane w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia 2017 r. w sprawie egzaminu czeladniczego, egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych; Dz.U. z 2017 r. poz. 89). Cechą charakterystyczną egzaminów czeladniczych i mistrzowskich jest ich powszechna dostępność dla różnych grup kandydatów, zarówno absolwentów nauki zawodu, jak też osób dorosłych, które poszukują możliwości formalnego potwierdzenia kompetencji często zupełnie niezwiązanych z wykształceniem i nabytych w wyniku samodzielnego uczenia się (np. w czasie pracy). Należy także podkreślić, że kwalifikacje czeladnika i mistrza można uzyskać nie tylko w popularnych zawodach. Są one także szansą zachowania kwalifikacji w zawodach unikatowych i rzadko występujących, których wykonywanie wymaga umiejętności traktowanych w kategoriach dorobku kultury niematerialnej. Jak podaje „Raport na temat działalności edukacyjnej rzemiosła” (Związek Rzemiosła Polskiego, Warszawa 2016), w 2015 r. do egzaminów czeladniczych przystąpiło blisko 29 000 osób, z których 26 539 uzyskało świadectwa czeladnicze. Do egzaminów mistrzowskich przystąpiło 2831 osób, z czego 2678 uzyskało dyplomy mistrzowskie. Wśród zawodów, które od lat cieszą się wysokim zainteresowaniem osób chcących uzyskać tytuł czeladnika lub mistrza, znajdują się zawody związane z obróbką drewna: stolarz, a także stolarz meblowy i cieśla. Przytoczony raport wykazuje, że w 2015 r. w Związku Rzemiosła Polskiego egzaminowi czeladniczemu w zawodzie stolarz poddano 1784 osoby. Do egzaminu w zawodzie cieśla przystąpiły 94 osoby, w zawodzie stolarz meblowy – 13 osób. Łącznie dla egzaminów czeladniczych w zawodach związanych z obróbką drewna powołano 113 komisji egzaminacyjnych (według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r.). Zainteresowanie przystępowaniem do egzaminów w zawodach związanych z obróbką drewna jest niewątpliwie związane z zapotrzebowaniem rynku pracy. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, w dziale „Produkcja mebli” w 2013 r. pracowało 157,3 tys. osób, w 2014 r. – aż 169,8 tys. Odnotowuje się także wzrost wynagrodzenia w tym dziale przetwórstwa przemysłowego (zob. GUS, „Rocznik Statystyczny Pracy”, 2015). Ponadto w ostatnich latach liczba podmiotów gospodarczych w dziale „Produkcja mebli” wzrosła niemal o 60% (z 9771 w 2005 r. do 15 321 w 2014 r. – zob. GUS, „Rocznik Statystyczny Przemysłu”, 2015). Co więcej, całkowita wartość rynku meblarskiego w Polsce w latach 2007–2011, oszacowana przez Ministerstwo Gospodarki, wynosiła odpowiednio: 26,5 mld zł, 27,5 mld zł, 30,2 mld zł, 28 mld zł, 27 mld zł (https://www.msp.gov.pl/pl/przeksztalcenia/serwis-gospodarczy/wiadomosci-gospodarcze/27301,Polski-przemysl-meblarski-kluczowa-czesc-europejskiej-gospodarki.html, dostęp z dnia 27.10.2016). Wartość produkcji sprzedanej polskiego przemysłu meblarskiego w 2015 r. wyniosła 39,1 mld zł. W działalności polskich firm meblarskich ważną rolę odgrywa też eksport. W 2015 r. całkowita jego wartość wzrosła o 8%, co jest rekordowym wynikiem, stanowi bowiem wartość 8,6 mld euro (http://www.biznesmeblowy.pl/rynek_mebli/111/zobacz_najnowszy_raport_o_branzy_meblarskiej,8487.html, dostęp z dnia 20.10.2016). Przemysł meblarski jest istotnym czynnikiem rozwojowym dla regionów posiadających odpowiednią bazę surowcową. W gminach, w których funkcjonuje branża meblarska, odnotowuje się niski poziom bezrobocia. Przykładem może być zlokalizowana na terenie województwa warmińsko-mazurskiego gmina Lubawa w powiecie iławskim. Stopa bezrobocia w tym powiecie jest najniższa w województwie – 5,8% w stosunku do aktywnych zawodowo (przy 13,9% dla województwa; zob. GUS, „Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów. Stan w końcu sierpnia 2016”, http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5473/2/49/1/pow08_16.xls). W związku z rozwojem branży szacuje się, że zapotrzebowanie w regionie na zawód stolarza meblowego będzie rosło. Szacuje się, że niemal w całej Polsce w 2017 r. wystąpi deficyt poszukujących pracy w sektorze obróbki drewna i stolarstwa („Barometr zawodów”, https://barometrzawodow.pl/pl/polska/prognozy-na-mapach/2017/robotnicy-obrobki-drewna-i-stolarze,2017,polska,,polska,relacja-miedzy-dostepna-sila-robocza-a-nbsp-zapotrzebowaniem-na-pracownikow,12,,142,,,1,0, dostęp z dnia 27.10.2016). Powyższe dane pozwalają wnioskować, że wzrost zatrudnienia w sektorze produkcji mebli będzie stałą tendencją. Jednym z zawodów związanych z obróbką drewna jest stolarz meblowy. Wyodrębnienie specjalności w tej grupie zawodów jest związane ze znacznym zróżnicowaniem asortymentu produktów i usług świadczonych przez osoby pracujące przy obróbce drewna. Wytwórstwo mebli i innych przedmiotów jest powiązane z rozwojem rynku nieruchomości i zwiększającym się zapotrzebowaniem na elementy wyposażenia wnętrz, w tym meble wykonywane na zamówienie klienta, dostosowane do rozmiarów i charakteru użytkowanych wnętrz, a także do indywidualnych preferencji zamawiających i trendów w architekturze wnętrz, takich jak meble wykonane z materiałów naturalnych. Stolarz meblowy będzie więc poszukiwany na rozwijającym się rynku projektowania mebli jako wykonawca wyrobów z obszaru nowoczesnego designu. Zapotrzebowanie na pracowników wykwalifikowanych w stolarce meblowej wiąże się także ze wzrostem zapotrzebowania na produkty unikatowe, wykonywane ręcznie. Kwalifikacja wychodzi naprzeciw potrzebom klientów, którzy chcą posiadać wyroby niepowtarzalne, zaprojektowane na własne życzenie według określonego stylu, np. eko, retro, vintage, wykonane z naturalnych materiałów. W tym kontekście kwalifikacja "Stolarz meblowy - Czeladnik" może też być postrzegana jako kwalifikacja specjalistyczna, charakterystyczna dla regionów, w których produkuje się na większą skalę stylowe meble drewniane np. region wielkopolski, kujawsko pomorski, śląski, małopolski). Ponadto kwalifikacja jest odpowiedzią na wzrost zapotrzebowania na usługi związane z naprawianiem i konserwacją mebli oraz elementów wyposażenia wnętrz. Kwalifikacja "Stolarz meblowy - Czeladnik" stanowi propozycję zarówno dla osób wchodzących lub powracających na rynek pracy, jak i dla osób aktywnych zawodowo w obszarze związanym z obróbką drewna. Kwalifikacja ta wychodzi naprzeciw oczekiwaniom osób, które chcą formalnie potwierdzić lub wzbogacić swoje kompetencje, np. osób młodych poszukujących kierunków swojego rozwoju zawodowego, osób hobbystycznie i chałupniczo zajmujących się wytwórstwem, naprawą i konserwacją mebli i wyrobów drewnianych. Włączenie świadectwa czeladniczego w zawodzie stolarz meblowy do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji wzmocni rozpoznawalność świadectwa, będzie potwierdzeniem wysokiej jakości i bezpieczeństwa świadczonych usług. Włączenie kwalifikacji jest rekomendowane przez: - Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe i Eksportowe „SZYNAKA” w Lubawie;. - ORiSTO Sp. z o.o. w Lubawie; - Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Lubawie.
Szczegółowe wymagania dotyczące walidacji i podmiotów przeprowadzających walidację są określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia 2017 r. w sprawie egzaminu czeladniczego, egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych (Dz. U. poz. 89 i 1607) oraz w standardzie wymagań egzaminacyjnych.
Metody stosowane w walidacji
Weryfikacja efektów uczenia się wymaganych dla kwalifikacji jest przeprowadzana w dwóch etapach. Etap praktyczny polega na samodzielnym wykonaniu przez kandydata zadań egzaminacyjnych sprawdzających umiejętności ujęte w zestawach efektów uczenia się 01–05. Etap teoretyczny (składający się z części pisemnej i ustnej) polega na udzieleniu odpowiedzi na pytania sprawdzające umiejętności określone we wszystkich zestawach efektów uczenia się.
Zasoby kadrowe – kompetencje osób przeprowadzających walidację
W skład komisji egzaminacyjnej przeprowadzającej egzamin czeladniczy wchodzą co najmniej cztery osoby: przewodniczący komisji lub jego zastępca, co najmniej dwóch członków komisji oraz sekretarz, który sprawuje obsługę administracyjno-biurową komisji egzaminacyjnej i nie uczestniczy ani w przeprowadzaniu egzaminu oraz ocenianiu i ustalaniu jego wyniku. Przewodniczący komisji i jego zastępcy posiadają wykształcenie wyższe oraz co najmniej 6-letni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin. W przypadku braku możliwości powołania przewodniczącego komisji lub zastępcy, którzy posiadaliby wykształcenie wyższe oraz co najmniej 6-letni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin, w szczególności w przypadku egzaminu przeprowadzanego w zawodzie unikatowym, przewodniczący komisji lub zastępcy przewodniczącego komisji posiadają:
wykształcenie średnie lub średnie branżowe i tytuł mistrza w zawodzie, którego dotyczy egzamin, lub w zawodzie wchodzącym w zakres tego zawodu oraz co najmniej 3-letni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin, lub zawodu wchodzącego w zakres tego zawodu, po uzyskaniu tytułu mistrza, albo
wykształcenie średnie lub średnie branżowe i tytuł technika w zawodzie, którego dotyczy egzamin, lub w zawodzie wchodzącym w zakres tego zawodu oraz co najmniej 6-letni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin, lub zawodu wchodzącego w zakres tego zawodu, po uzyskaniu tytułu technika, albo wykształcenie zasadnicze zawodowe lub zasadnicze branżowe i tytuł mistrza w zawodzie unikatowym, którego dotyczy egzamin, oraz co najmniej 6-letni okres wykonywania zawodu, po uzyskaniu tytułu mistrza.
Członkowie komisji posiadają:
wykształcenie co najmniej zasadnicze zawodowe lub zasadnicze branżowe i tytuł mistrza w zawodzie, którego dotyczy egzamin, lub w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, oraz co najmniej 3-letni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin, lub zawodu wchodzącego w zakres tego zawodu, po uzyskaniu tytułu mistrza, albo
wykształcenie co najmniej średnie lub średnie branżowe i tytuł technika w zawodzie, którego dotyczy egzamin, lub w zawodzie wchodzącym w zakres tego zawodu oraz co najmniej 6-letni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin, lub zawodu wchodzącego w zakres tego zawodu, po uzyskaniu tytułu technika.
Przewodniczący komisji, jego zastępcy oraz członkowie komisji posiadają przygotowanie pedagogiczne wymagane od nauczycieli, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967), lub ukończyli kurs pedagogiczny wymagany od instruktorów praktycznej nauki zawodu, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 70 ust. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2018 r. poz. 1457, 1560 i 1669), obowiązujących przed dniem 1 września 2017 r., oraz art. 120 ust. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 996, 1000, 1290 i 1669). Przewodniczącym komisji, zastępcami przewodniczącego komisji oraz członkami komisji mogą być także osoby, które są wpisane do ewidencji egzaminatorów, o której mowa w art. 9c ust. 2 pkt 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, w zakresie przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Sekretarze komisji są wyznaczani spośród pracowników organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła, posiadających minimum wykształcenie średnie lub średnie branżowe i minimum 2-letni staż pracy w organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła. Osoby wchodzące w skład komisji są obowiązane ukończyć szkolenie zorganizowane przez izbę rzemieślniczą.
Sposób prowadzenia walidacji oraz warunki organizacyjne i materialne niezbędne do prawidłowego prowadzenia walidacji:
etap praktyczny przeprowadza się u pracodawców lub w warsztatach szkoleniowych, posiadających warunki organizacyjne i techniczne niezbędne do wykonania zadań egzaminacyjnych;
czas trwania etapu praktycznego nie może być krótszy niż 120 minut i nie dłuższy niż 24 godziny łącznie w ciągu 3 dni; czas części pisemnej nie może być krótszy niż 45 minut i nie dłuższy niż 210 minut; czas części ustnej etapu teoretycznego nie może być dłuższy niż 30 minut.
Warunki organizacyjne i materialne niezbędne do przeprowadzenia egzaminu praktycznego:
Pomieszczenia egzaminacyjne spełniające wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, ergonomii i ochrony środowiska, przystosowane do wykonywania ręcznej i maszynowej obróbki skrawaniem, klejenia i oklejania, montażu i okuwania wyrobów stolarskich, a także wykonywania napraw, renowacji i konserwacji. Maszyny i urządzenia: różne typy pilarek, strugarek, frezarek i wiertarek stosowanych do obróbki drewna, urządzenia do oklejania. Narzędzia i sprzęt: komplet narzędzi i przyrządów do ręcznej i maszynowej obróbki drewna oraz wykonywania wyrobów galanterii drzewnej, urządzenia i narzędzia do nanoszenia materiałów lakierniczych, szafki narzędziowe, kalkulatory. Materiały: niezbędne do wykonania zadań zawodowych oraz utrzymania czystości na stanowisku. Komplet dokumentacji technicznej. Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń. Środki ochrony indywidualnej. Apteczka.
